Koelen
Wat is koelen?
Koelen is een verzamelterm voor een aantal eerste hulp adviezen die gelden als er blessures optreden. Er bestaan nogal wat benamingen voor wat in de praktijk gewoonlijk 'koelen' wordt genoemd. Benamingen zijn onder andere:
· koudetherapie
· cryotherapie (Kryios is Grieks voor ijs)
· RADIJS. Dat laatste met hoofdletters want het gaat om de volgende afkorting: Rust, Altijd hoog leggen, Druk en IJS.
· ICE is een andere afkorting die staat voor ijs, compressie en elevatie (hoog leggen).
Bij welke blessures is koelen verstandig?
Koelen kan je bij elke verstuiking, kneuzing, of scheuring. Eigenlijk kan je bij elke blessure koelen. Alleen als er bloed zichtbaar is of sprake is van een botbreuk moet je koelen achterwege laten. Bij koelen in de buurt van de ogen of de geslachtsdelen moet extra voorzichtigheid worden betracht.
Je noemt hier alleen acute blessures, klopt dat?
Ja, maar koelen kan ook ingezet worden bij, beginnende, overbelastingsblessures. Ook dan kan koelen de ontstekingsreactie en pijn beperken. Het risico is alleen dat men daardoor denkt dat het probleem over is en flink doortraint. Bij overbelasting zal altijd de trainingsomvang terug moeten. Koelen kan dan wel als ondersteuning na elke lichte training en in de herstelfase gebruikt worden.
Koelen is het beste middel om zwellingen, die als gevolg van vocht- en inwendig bloedverlies optreden zo snel mogelijk de kop in te drukken. Hoofddoel daarbij is een snel antwoord te geven op de onvermijdelijke ontstekingsreactie. Door het koelen "krimpen" de bloedvaten (vasoconstrictie) en wordt voorkomen dat er nog meer bloed naar plekken stroomt waar het niet thuis hoort.
Wat bereik je daarmee?
Door de bovengenoemde reactie van het lichaam in te perken kan er veel hersteltijd van de blessure gewonnen worden. Een zwelling die niet doorzet hoeft het lichaam tenslotte ook niet af te bouwen. Bovendien heeft het koelen het plezierige effect dat de pijn vermindert.
Hoe kan je het beste koelen?
Koelen gaat het gemakkelijkst met een coldpack. Een coldpack. Dat is een kunststof zakje met daarin een gel. Dat zakje kan je in de vriezer leggen om koud te worden. En als het nodig is kan je het zo uit de vriezer, op de zere plek leggen? Absoluut niet. Als je een coldpack direct op de huid legt zullen er bevriezingsverschijnselen optreden. Er zullen blaren op de huid komen en de schade wordt alleen maar groter. Als je een coldpack gebruikt moet je altijd een dun doekje tussen de coldpack en de huid leggen. Het makkelijkst werkt het met een dun washandje. Vaak wordt, als je een coldpack koopt, een hoesje bijgeleverd.
Is er maar één soort coldpack?
Neen. Er zijn ook gecombineerde cold - hot packs. Dit is een zakje wat je zowel in de vriezer kan koelen, als in heet water of de magnetron kan verwarmen. Je kan het warm gebruiken als je bijvoorbeeld een kou op de spieren hebt opgelopen. Ook zijn de zakjes in verschillende maten verkrijgbaar. Er zijn zelfs zakjes waarbij je door een chemische reactie de koeling tot stand kan brengen.
Wat zijn die alternatieven?
Het eenvoudigste zijn gewone ijsblokjes uit de kantine. Die doe je in een plastic zakje en versplinter je een beetje. Je hebt dan zelf een coldpack gemaakt. Bij kleine blessures kan je de ijsblokjes ook in een plastic bekertje doen. Door rondjes te draaien over de zere plek koel je heel behoorlijk. Ook een langzaam stromende koude kraan (of sloot) kan heel goed als koeling dienst doen. De koude straal kan je het beste iets boven de blessure op de huid laten komen. Als dit allemaal niet in de buurt is kan je desnoods met een gewoon roomijsje koelen. Het beste gaat dat met een hoorntje. Dan houd je zelf tenminste schone handen. Je moet wel extra alert zijn op allerlei steekbeesten zoals wespen.
Wanneer moet je koelen.
Het beste direct nadat de blessure is ontstaan.
Hoelang moet je koelen?
Maximaal 15 tot 20 minuten. Als je langer gaat koelen gaat het lichaam proberen de kou te compenseren door extra bloed naar de plek te sturen. En dat is iets wat we juist proberen te voorkomen.
Dus één keer koelen en "klaar is Kees"?
Neen, één keer is niet genoeg. Koelen kan je in principe de eerste 48 uur elk uur herhalen. Alleen met slapen is dat knap lastig. Langer heeft geen zin. De eerste uren is de effectiviteit het grootst. Dus minimaal 4 a 5 keer herhalen is heel nuttig tegen de zwelling daarna vooral als pijnverlichting.
Wat wordt er eigelijk bedoeld met "druk" en "hoog leggen"?
Met "druk" geeft men aan dat je door uitwendige druk, bijvoorbeeld een drukverband, ook de zwelling kan tegengaan. Ook het "hoogleggen" van een been op een stoeltje of de arm in een mitella kan de hersteltijd bekorten doordat, door de zwaartekracht, er minder bloed naar de zere plek toestroomt. Ook daardoor zal er minder zwelling optreden. Goed koelen is echter het belangrijkste.
Als je je enkel verzwikt moet je dan je schoen uittrekken voor het koelen?
Dat hangt ervan hoe zuinig je met je schoenen bent en hoe hoog hij de enkel omsluit. In principe is de schoen een goed "drukverband". En zeker als je nog een stukje moet "lopen" kan je de schoen beter aanhouden. Is de schoen eenmaal uit dan krijg je hem vaak niet meer aan omdat de enkel te dik is. De combinatie coldpack en schoen werkt niet. Alleen met koud (sloot)water is koelen dan mogelijk.
Is koelen eigenlijk alleen maar nuttig bij sportblessures?
Neen, ik vind dat in elk huishouden een coldpack in de vriezer moet liggen. Iedereen stoot wel eens zijn hoofd, armen of schenen. Bij elke blauwe plek kan je door direct koelen de omvang beperken en de pijn verminderen.
Als je goed koelt kan je dan meteen ook weer wat trainen?
Als er blessures ontstaan zijn moet je uitzoeken welke vervangende training mogelijk is zonder de blessure te verergeren. Dit is erg belangrijk om zo min mogelijk in conditie achteruit te gaan. Pas als er helemaal geen pijnklachten meer optreden tijdens of na de training, als de kracht weer helemaal terug is en als de bewegingsuitslag (lenigheid) weer hetzelfde is als bij het andere ledemaat, kan je zeggen dat je weer klaar bent om echt met de training te beginnen. De wedstrijdvorm kan dan nog weken of maanden op zich laten wachten. Het is belangrijk om bij ernstige verstuikingen en andere ernstige blessures deskundige hulp in te schakelen. Een arts of fysiotherapeut kan je precies vertellen wat je wel en niet mag doen.
|
|